-
1 төтен
сущ.1)а) дым, дымо́к; чад || дымово́йтәмәке төтене — таба́чный дым
төтен торбасы — дымохо́д;
б) дымо-төтен юллыгы — дымохо́д
төтен йоткыч — дымопоглоти́тель
2) перен.; разг.а) интригу́ющая весть, осужде́ние, спле́тни; пересу́дытөтен тарату — распространя́ть спле́тни (о ком-л.)
б) осужда́ющий намёкэт күзе төтен белмәс — (посл.) бессты́жих глаз и дым неймёт (букв. соба́чий глаз не чу́вствует ды́ма)
3) ист. "дым", двор, тя́гло ( единица счёта податного населения во многих древних государствах)төтен башыннан — поды́мно, подво́рно; поды́мный, подво́рный
йөз егерме төтен — сто два́дцать податны́х дворо́в
•- төтен чыгару
- төтен салу
- төтен салымы
- төтен налогы••төтен булып очу — исче́знуть, рассе́яться ( словно дым)
төтен җибәрү — пусти́ть пыль (дым) в глаза́
төтен тавы — возду́шный за́мок (невозможные, неосуществимые обещания, планы, мечты и т. п.)
төтен чыкканчы — прост. до упа́ду ( о пляске), до кро́ви и́з носу ( о работе), до бе́лой горя́чки ( о пьянстве)
төтене йөри — понима́ет толк (в чём-л.), смы́слит
төтене кыек — врёт, привира́ет, пыта́ется обма́нывать
төтене туры (чыга, йөри) — говори́т ве́рно, пра́вильно, и́скренне, не врёт
- төтен чигүтөтеннән котылып, утка төшү — из огня́ да в по́лымя
- төтен чыга
- төтен генә чыга -
2 гадәтчә
нареч.1) обы́чно, как обы́чно, как всегда́гадә́тчә ул кичен өйдә була — он ве́чером обы́чно быва́ет до́ма
2) как пре́жде, как ра́ньше; по-пре́жнему, по-ста́ромуһәм, гадә́тчә, хат тарату хезмәтенә тотынды — и на́чал, как пре́жде, разноси́ть пи́сьма
3) по обы́чаюиске гадә́тчә — по ста́рому обы́чаю
туйны хәзерге гадә́тчә үткәрү — сыгра́ть сва́дьбу по совреме́нному обы́чаю
4) в знач. предик. сл. норма́льный, обыкнове́нный; норма́льно, обыкнове́нноашау-эчү гадә́тчә — пита́ние норма́льное
бүлмәнең җылылыгы гадә́тчә — в ко́мнате температу́ра норма́льная
-
3 гайбәт
сущ.1) слу́хи, молва́, то́лкиышанмагыз төрле гайбәткә — не ве́рьте ра́зным слу́хам
2) спле́тни, пересу́ды, перето́лкигайбәт тарату — распространя́ть спле́тни; спле́тничать; занима́ться спле́тнями
3) клевета́, поклёп, огово́р, кля́уза; злосло́вие, злоязы́чие; см. тж. яла || клеветни́ческий, кля́узныйгайбәт сүзләре — клеветни́ческие слова́
гайбәт хаты — кля́узное письмо́
•- гайбәт капчыгы
- гайбәт чүлмәге
- гайбәт сату
- гайбәт чәйнәү
- гайбәтен сату
- гайбәт ягу
- гайбәт ташлау
См. также в других словарях:
чәчү — 1. ЧӘЧҮ ЧӘЧҮ – Әзерләнгән туфракка орлыклар салу, сибү. Басуда башкарыла торган эшнең бер төре буларак, чәчү эше язгы чәчү 2. Төрле җиргә төшерү, ташлау, сибү. чәчрәтү төкерек чәчү. күч. Төрле җирдә барлыкка китерү, тарату 3. Җирне чәчелгән ашлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
туздыру — I. 1. Төрле якка тарату, очырту (тузан, йон, салам кар, көл һ. б. тур.). (Җил белән) төрле яка тузгыту, җилфердәтү, тирбәтү (чәч, ял һ. б. тур.) 2. Билгеле бер тәртиптә яки үз урынында торган әйберләрне төрле якка ыргыту, тәртипсез рәвештә тарату … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тултыру — 1. Берәр савытны берәр нәрсә белән тулы итү 2. Берәр нәрсә эченә башка ваграк нәрсәләр яки сыеклык салу 3. күч. Бөтен тирә юньне, барлык буш урынны биләп алу, бөтен тирә юньгә, барлык урыннарга таралу; күп булу. Нин. б. бер урынга җанлы җансыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тутыру — 1. Берәр савытны берәр нәрсә белән тулы итү 2. Берәр нәрсә эченә башка ваграк нәрсәләр яки сыеклык салу 3. күч. Бөтен тирә юньне, барлык буш урынны биләп алу, бөтен тирә юньгә, барлык урыннарга таралу; күп булу. Нин. б. бер урынга җанлы җансыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җәю — 1. Җыелып, бөкләнеп яки йомарланып торган әйберне язып, киңәйтеп җибәрү, ачу 2. Нин. б. өслеккә әйберне бөтен иңе, киңлеге белән салу. Ята яки утыру өчен аска нәр. б. түшәү, салу, урын әзерләү 3. Бөртекле, вак әйберләрне юка катлам итеп як якка… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөркү — I. ф. 1. Чәчрәтеп яки тузанландырып сибү (сыекчаны). Куәт белән һәм мул итеп чыгарып тарату (газ, төтен, пар, нур һ. б. ш.) 2. Нык аңкыту (исне һ. б. ш.) 3. күч. Нык сизелеп, беленеп тору (хисләр һ. б. тур.). II. БӨРКҮ – с. Эссе, артык дымлы,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
таралу — (ТАРАЛЫШУ) (ТАРАТУ) – I. 1. Бүлгәләнү, төрле якка китү (өер, төркем, җыен һ. б. тур.) Берәр урыннан кайсы да булса бер якка вакытлыча яки бөтенләйгә күчеп китү 2. Төрле җиргә сибелеп, чәчелеп урнашу 3. күч. Тармаклану, ботаклану 4. Һава киңлегенә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
